Lisica pronašla keltsko utvrđenje na planini Juhor. Lovci su odstrelili lisicu koja je u čeljustima držala konjsku uzengiju. U celoj Evropi otkriveno je 200, a samo na Juhoru 140 predmeta koji su pripadali Keltima.
Na lokalitetu Veliki Vetren 1997. godine otkrivena je ostava iz mlađeg gvozdenog doba od 400 gvozdenih i bronzanih predmeta prilikom lova na lisice. Rekognosciranja koja su preduzeta pokazali su da se na nalazište na vrhu Juhora, Velikom Vetrenu, nalazi višeslojni lokalitet iz bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba, rimskog perioda, srednjeg veka, uključujući tu i utvrđenje sa podgrađem i, najverovatnije, nekropolom površine od oko osam hektara.
Topografija i strateški značaj naselja Veliki Vetren
Naselje je izgrađeno na vrhu planine Juhor, Veliki Vetren (774 m). To je najviša tačka u srednjem Pomoravlju. Na obodu naselja postoji više stalnih izvora vode i u podnožju planine ukrštaju se prirodni putevi na centralnom delu Balkanskog poluostrva. Planina se nalazi iznad mesta gde na glavni put Balkanskog poluostrva u pravcu sever-jug, izlazi Zapadna Morava i put koji vodi dolinama Crnice i Crnog Timoka. Važan razlog zbog čega su se na vrhu Juhora nalazila naselja iz svih perioda metalnog doba i istorijskog perioda (naselje sa istim razlogom je registrovano i na planini Crni Vrh, na lokalitetu Glavica) je kontrola dve strateške važne tačke, greben planine Juhor i prevoj na Crnom Vrhu u pravcu sever-jug kroz Pomoravlje: dolina Riljačke reke-Pajkovac-Izbenica-greben planine Juhor- vrh Veliki vetren (vrh se nalazi na mestu gde se seku uzdužna i poprečna osa planine Juhor)-Majur-Štipljanska reka-Donje Štiplje-Gornje Štiplje-prevoj između Glavice i Crnog Vrha-Kragijevačka kotlina (odnosno basen Lepenice)-obod Donjomoravske kotline-Dunav. Sa Velikog vetrena mogućno je nadgledanje svih ostalih puteva u okolnim kotlinama.
Struktura lokaliteta
Na Velikom vetrenu, kao arheološkom lokalitetu, moguće je uočiti tri celine: utvrđenje (opasano bedemom), podgrađe (oko utvrđenja) i monumentalne kamene konstrukcije (grobovi ili svetilišta) po obudu lokaliteta.
Utvrđenje zahvata površinu od 4 hektara i opasano je bilo zemljanim bedemom u kombinaciji sa drvetom (palisade) koji je postavljen na širok i dosta visok kameni temeljac, na istočnoj, severnoj i zapadnoj strani. Južna ivica utvrđenja, ispod koje se nalazi strma padina. Kamen za temelj uziman je na najvišim kotama ovog lokaliteta. Bedem je razoren. Postoje dva ulaza u utvrđenje, zapadno i istočno.
Podgrađe se prostiralo uglavnom na nizu terasa uz zapadni i mestimično severoistočni deo utvrđenja.
Po obodu lokaliteta, na više mesta, vidljivi su monumentalni kameni objekti.
Stratigrafija
U arheološkoj građi, koja je prikupljena sa površineprilikom rekognosticiranja, identifikovan je arheološki materijal iz eneolita (keramika), bronzanog doba (keramika i metalni predmeti), gvozdanog doba (keramika i metalni predmeti), rimskog perioda (novac iz 4. veka, oruđe i oružje), srednjeg veka (oruđa i oružja) i iz turskog perioda (oruđe, oružje i novac). Na ovoj izuzetno važnoj tački nalazila se i poslednja odbrana srpske vojske u Prvom svetskom ratu u dolini Morave, prilikom prodora Austrijanaca i Nemaca 1915. godine.
 |
| Konjske žvale |
Hronologija
Ostava datira iz prvih decenija prvog veka pre nove ere pošto se zakopavanje i razaranje utvrđenja Veliki vetren može dovesti u vezu sa pohodom Kornelija Scipiona Azijagana 84. godine pre nove ere na Skordiske.
Etnička pripadnost stanovnika naselja iz malđeg gvozdenog doba
Bronzana kalotasta dugmad, bronzana dugmad i razvodnic koji su povezani triskelisima, razvodnici u obliku tri povezane alke, elipsoidne, kružne i listolike kopče, predmeti u obliku gajki karakterističnu su, uglavnom, za centralnoevropsko keltsko područje.
Veliki vetren u rimsko doba
Distribucija predmeta ukazuje da se u rimsko doba na vrhu nalazio manji vojni punkt. Svi predmeti potiču 4. veka.
Veliki vetren u srednjem veku i u osmansko doba
Predmeti iz srednjeg veka i osmanskog doba nađeni su uglavnom na terasi na južni kraj utvrđenja. Smatra se da je Veliki vetren tada služio samo kao osmtračnica, sa koje se kontrolisalo kretanje putem preko Juhora i nadgledale komunikacije u podnožju ove planine.
Na mestu gde se između 1300. i 1000. godine pre nove ere nalazio vojni deo naselja tu je podignuto utvrđenje Skordiska, a na delu lokaliteta u gvozdeno doba Ia-c tu se pri kraju stare ere i pravi metalurki centar keltskog naroda za izradu oružja, vojne opreme, oruđa i ukrasnih predmeta i umetničkih predmeta. U rimsko vreme put je trasiran na suprotnu stranu Morave tako da sa leve strane je bilo samo seoskih naseobina. Tek u 4. veku sa dolaskom Germana ponovo dolazi strateški značaj Juhora. Na dominatnim visovima u pajkovcu, Sekuriču, Beočiću, Dragoševcu, potočcu i drugima za kratko vreme podiže se veliki broj malih utvrđenja koja su od planine Juhor napravili pravu tvrđavu (kao u starije gvozdeno doba 8-4. vek pre nove ere). Na osnovu noža sa tauširanim bronzanim krugovima i kresivo u obliku slova B (latiničnog) sa Velikog vetrena, posadu su u ovom rimskom punktu činili Germani. Među nalazima od 11. do 15. veka najbrojnije je oružje tako da govori o karakteru srednjovekovnog naselja na Velikom vetrenu. Novac Mehmeda Drugog i Bajazita Drugog potvrđuje da su Osmanlije odmah po osvajanju Srbije (1459) podigli svoj punkt. Mogućno je da je na vrhu Juhora bio jedno od bojnih poprišta Austro-turskog rata 1716-1718. godine,jer je nađen i novac Leopolda. Verovatno su i Austrijanci ovde imali punkt dok su vladali severnom Srbijom 1718-1739. godine. Poslednji vojni okršaj na vrhu Juhora se desio 1915. godine između Srba i Austrijanaca, sudeći po velikom broju puščane municije.
Нема коментара :
Постави коментар