SVEŠTENICI PRI VARVARINSKOJ CRKVI U XIX VEKU

Sveštenici u srpskoj istoriji nisu bili samo pastiri svom stadu - svojim parohijanima. Muka i nevolja ih je naterala da budu i ratnici i državnici a i nosioci prosvete i kulture svojim parohijanima. Bilo je tako i u Varvarinu koji je imao sređu da tokom XIX veka u njemu služi nekoliko zaista izvanrednih sveštenika. Pre svega to je Stojan Milićević koji će ući i u čuvenu Milićevićevu knjigu o znamenitim Srbima. Ni njegov sin Miladin neće mnogo zaostajati za njim a stopama svojih predaka će nastaviti

i Stojanov praunuk Mihailo koji će preći u Beograd. Ni Aksentije Milićević ni Sergije Popović neće biti loši sveštenici - naprotiv. Varvarin je jedno od retkih mesta u Srbiji čiji ni jedan sveštenik u periodu od 1817. pa do negde 1925. godine neće biti nikad ozbiljnije kažnjen ni na duhovnom ni na svetovnom sudu što je bila prava retkost za to vreme. Pa pogledajmo koji su to sveštenici koji su služili pri varvarinskoj crkvi i upoznajmo se pobliže sa njima.

Jerej Marko Milovanović

Prvi sveštenik koji nam je poznat u Varvarinu u XIX veku je bio jerej Marko Milovanović o kome znamo veoma malo. Pouzdano je da je rođen oko 1777. godine, a na osnovu teftera čibučkog saznajemo da je 1823. godine bio prilično imućan jer je imao 51 brava stoke. Umro je 27. decembra 1829. godine/8. januara 1830. godine i sahranjen u porti varvarinske crkve. Njegova žena Milena umrla je 5/17. januara 1852. godine. Sahranjena je 6/18. januara 1852. godine. Njegova ćerka Jerina se udala 9/21. februara 1843. godine za Dimitrija Obradovića iz Bačine. Kum je bio Nestor Obradović iz Bačine. Nemamo podatke o eventualnim drugim njegovim naslednicima.

Protojerej Stojan Milićević - Varvarin

Prota Stojan Milićević je veoma zanimljiva i u svoje vreme znamenita ličnost. Ne bez razloga Milićević ga je uvrstio u svoj pomenik znamenitih Srba XIX veka. Rodio se u Ćićevcu 1783. godine od oca Milića Tomića i majke Stanke.  Milić je bio knez ražanjski, vojvoda i diplomata. Stojan je u rat išao kad god bi mu i otac otišao, premda ga je još 25. marta/5. aprila 1805. godine u Nišu rukopoložio niški

mitropolit Makarije. Stojan je sa bratom Dmitrom i ocem učestvovo u bici na Kamenici (Čegar) 1809. godine kada su jedva preživeli. Po propasti ustanka, Turci su 1813. godine uhvatili kneza Milića sa sinovima Dmitrom i Stojanom i hteli su njihovom smrću da zastraše narod. Kneza Milića i Dmitra su

nabili žive na kolje na Mečki kod Ražnja, dok je Stojan to gledao i čekao na svoj red. Pošto je bio pop, za njega su pripremili posebni zeleno obojen kolac. Neki prisutni Srbi stanu moliti Turke da poštede popa Stojana ali ovi, ne obazirući se, počnu da nabijaju živog Stojana na kolac. Tada Srbi ponude 25 kesa (12.500 groša) za popa Stojana te Turci, pošto im starešina manastira Sv. Roman izbroja novac, pustiše već izranjavljenog popa. Pošto se vratio kući, Stojan je prodao 400 svinja i vratio dug manastiru. Nešto kasnije, verovatno krajem 1816. godine, po vezirovoj zapo/vesti, okuju popa Stojana sa još 60 drugih Srba i oteraju ga kod Šašit-paše u Kruševac. Međutim, pošto je Šašit-paša bio nekada poznanik sa knezom Milićem, on Stojana pusti. Kada su posle nekog vremena Turci poslali 30 kavaza iz Niša da ga ponovo uhvate, pop Stojan, koga je unapred obavestila neka Turkinja, baba Tana iz Ražnja,

pobegne preko Morave u Varvarin. Kavazi potraže popa Stojana u Ćićevcu, pa čak siđu sve do Morave gde na njih pripucaju sa srpske strane. Posle toga se kavazi vrate u Ćićevac gde opljačkaju i popale svu popovu imovinu. 

Stojanu Milićeviću je, na zahtev knjaza Miloša, tadašnji beogradski mitropolit Agatangel početkom 1817. godine dao u parohiju sela Varvarin, Maskare i Bošnjane. Stojan se naselio u Varvarinu i vrlo brzo se skućio. Na osnovu teftera čibučkog iz 1823. godine znamo da je Stojan ponovo bio vrlo imućan čovek jer u to vreme imao 73 brava stoke. Stojan Milićević je ubrzo postao prota za Temnić. Po smrti jereja Marka Milovanovića, služio je kao jedini sveštenik u varvarinskoj crkvi sve do maja 1847. godine kada na parohiju dolazi njegov sin Miladin. Stari prota je služio zajedno sa sinom do avgusta 1847. godine, a posle toga se uglavnom povukao i samo je povremeno služio. Umro je 18/30. septembra

1854. godine i bio sahranjen 19. septembra/1. oktobra 1854. godine kod varvarinske crkve.

Po podacima iz protokola varvarinske crkve od januara 1837. godine pa do 1850. godine (ne računajući Miladina Milićevića) jedino su 6. jula 1838. godine po jedno dete krstili jereji Radovan Stefanović i Golub Milošević. Inače su služili samo otac i sin Stojan i Miladin. Tih dana se u protokolima ne pominje prota Stojan, pa su ga verovatno zbog nečega menjala ova dva jereja. Pored toga, jerej Golub je 28. novembra 1847. godine služio na sahrani mladog Lazara Popovića iz Varvarina.

Interesantno je da na spomen ploči na kojoj su data imena sveštenika iz porodice Milićević, na južnom zidu crkve, spolja, stoje pogrešni biografski podaci za protu Stojana. Tu piše da je Stojan rođen 1754.

godine a umro 1836. godine, što je potpuno pogrešno. Naročito iznenađuje pogrešna godina smrti, jer je ona lako mogla da se proveri u Protokolu umrlih crkve u Varvarinu.

Prota Stojan je, sa suprugom Inojkom, 1831. godine imao četiri živa sina: Stanoja, Miloja, Miladina i Milana.

Jerej Vaisilije Popović

Druga parohija pri varvarinskoj crkvi je bila katunska. U Katunu je, u prvoj polovini XIX veka služio jerej Vasilije Popović. Rukopoložen je 26. novembra/8. decembra 1829. u Beogradu od strane Mitropolita Antima. Bio je oženjen Savkom sa kojom je imao sina Pavla koji će kasnije postati paroh u Orašju. Prebivao je u Katunu i 1836. godine je imao sinđeliju na parohiju. Vasilije je bio kum porodici Milojković iz Varvarina. Umro je krajem januara ili početkom februara 1842. godine (po starom kalendaru) i sahranjen u crkvenoj porti u Varvarinu. Udovica jereja Vasilija Savka umrla je 25. avgusta/6. septembra 1869. godine a sahranjena je 26. avgusta/7. septembra 1869. godine.

Protojerej Miladin Milićević

Miladin Milićević je rođen u Varvarinu 1818. godine.25 Završio je III razreda Bogoslovije u Beogradu. Venčao se sa Sinđelijom−Sinđom negde oko 1840. godine. Prvi sin Sava mu se rodio 26. aprila/8. maja 1841. godine. U to vreme Miladin je bio đakon. U početku je 6 meseci služio kao đakon i učitelj u Beogradu. Rukopoložen je za sveštenika 29. juna/11. jula 1841. godine. Sin Aksentije mu se rodio 14/26. februara1844. godine kada je Miladin već bio jerej. Primio je parohiju u Varvarinu od oca Stojana 1/13. maja 1847. godine, i to kao kapelan. Prvo venčanje je obavio 28. jula/9. avgusta 1847. godine. Tokom 1851. godine bio je 6 meseci član Konzistorije u Beogradu. Na parohiji je ostao do 7/19. oktobra 1862. godine

kada je prepustio svome sinu Aksentiju kao kapelanu. Naravno, i dalje je povremeno služio pa je čak i postao namesnik varvarinski. Godišnji prihod mu je 1867. godine iznosio 250 talira. Pošto je u proleće 1868. godine prota jagodinski i namesnik okružni Jovan Jovanović po sopstvenoj molbi razrešen dužnosti okružnog namesnika na njegovo mesto je za okružnog namesnika postavljen je Miladin Milićević. Miladin je u Kragujevcu 6/18. jul(n)a 1868. godine proizveden u čin protojereja i ostao

je na službi u istom, jagodinskom, okrugu.

Varvarinski namesnik Miladin Milićević je početkom 1858. godine molio mitropolita da se njegov sin Sava rukopoloži u sveštenika. Nešto kasnije se žalio da mu bačinski paroh Jovan Popović nije hteo ispitati sina Savu sa zaprošenom devojkom zbog nekog srodstva i opisujući isto srodstvo molio je mitropolita da se brak ovaj dozvoli.

Miladin je bio jedan od najstarijih i najuglednijih sveštenika, odlikovao se besprimernom tačnošću u ispunjavanju svojih dužnosti kao otac, kao Srbin, kao građanin a naročito kao sveštenik. Kao starešina

je bio strog ali pravičan. Na Petrov dan 1891. godine proslavio je 50 godina svešteničke službe. Posle dugog i teškog bolovanja umro je od srca u Varvarinu 18/30. jula 1891. godine izjutra. Sahranjen je 19/31. jula na varvarinskom groblju. Opelo su vršili namesnik temnićski Svetozar Stanković, namesnik Matija Đurić i paroh katunski Lazar Popović.

Jevtimije Popović - Varvarin (Katun i Obrež).

Interesantno je da u protokolima crkve varvarinske nisu ubeležavani žitelji iz Katuna sve do marta 1851. godine. Tek je 10/22. marta 1851. godine zabeležan prva sahrana na kojoj je služio Jevtimije Popović i to na sahrani On je u to vreme bio paroh u Katunu i manjem delu Obreža. Jeftimije je rođen, verovatno 1818. godine u Ćićevcu. Završio je osnovnu školu i polugimnaziju u Zaječaru. U đakona ga je 20. jula/1. avgusta 1836. godine rukopoložio timočki episkop Dositej u Zaječaru. Te, 1836. godine bio je đakon u Radoševcu. Nakon rukopoloženja služio je najpre dve godine kao đakon u Zaječaru a zatim kao sveštenik i to najpre u Koševima kod Ćićevca. Nakon smrti jereja Vasilija početkom 1842. godine parohijani iz Katuna su od mitropolita zatražili za sveštenika Jeftimija. Mitropolit je prihvatio ovaj zahtev i nakon što je Jeftimije dobio otpust od timočkog vladike postvaljen je te iste 1842. godine za sveštenika u Katunu.

Jerej Jeftimije Popović je 1853. godine bio paroh katunski i bio je jedini paroh u Katunu i Obrežu do jula 1868. godine kada na parohiju dolazi kao kapelan njegov sin Lazar, koji od oktobra 1868. godine služi kao jerej. Kao sveštenik zarađivao je 1867. godine 200 talira godišnje. Jevtimije će povremeno služiti sve do oktobra 1875. godine

Aksentije Milićević

Rodio se 14/26. februara 1844. godine kao drugi sin sveštenika Miladina Milićevića, jereja u Varvarinu. Osnovnu školu je završio u Varvarinu a 4 razreda gimnazije i četvororazrednu Bogosloviju u Beogradu.

Aksentije se oženio kao bogoslov, 22. jula/3. avgusta 1862. godine, Stanom, ćerkom Stefana Milanovića, paroha brzanskog. Kum na venčanju je bio Milosav Milivojević iz Sekuriča. Venčanje je obavio jerej katunski Jevtimije Popović. Rukopoložen je za sveštenika 15/27. avgusta 1862. godine. Stupio je na parohiju 7/19. oktobra 1862. godine kao kapelan svom ocu namesniku varvarinskom. Kao kapelan 1867. godine zarađivao je 100 talira godišnje. Ostao je na parohiji do smrti 2/14. decembra 1891. godine

Na parohiji ga je 10/22. decembra 1891. godine nasledio njegov sin Miahilo Milićević.

Po podacima mitropolita Mihaila 1874. godine pri varvarinskoj crkvi su postojale tri parohije: varvarinska (sa Varvarinom - 168 domova i pola Maskara - 49 domova, ukupno 217 domova), katunske (sa Katunom - 200 domova) i Bošnjanske (sa Bošnjanom - 150 domova i pola Maskara - 48 domova, ukupno 198 domova).

 U to vreme u ovom delu Temnića postojale su još dve crkve u Orašcu i Svojnovu. Crkva u Orašcu je imala dve parohije: orašku (sa Orašjem - 60 domova, Pajkovcem - 17 domova, Toljevcem - 73 doma, Krčinom - 73 doma i Karanovčićem - 56 domova, svega 279 doma) i bačinsku (sa Bačinom - 242 doma, Cernicom - 42 doma, Izbenicom - 51 domom i Suvajom - 26 doma, svega 361 dom). Crkva Svojnovačka je imala takođe dve parohije: obreške (sa Obrežom - 282 doma) i potočke (sa Potočcem - 130 doma, Raševicom - 139 doma i Svojnovom - 100 doma, svega 360 doma).

Krajem 1879. godine osnovana je u Varvarinu družina čiji je cilj bio da, davanjem beseda, prikuplja priloge za podizanje spomenika borcima Temnića u prošlim ratovima. Na Sv. Savu 1880. godine priređena je prva beseda na koju su se odazvali i sreski činovnici i građani, pa i zemljoradnici, u lepom broju. Besedio je učitelj i đakon varvarinski Živko Putniković dok su đaci otpevali nekoliko pesama i deklamovali. Prikupljen je prilog od 100 dinara.

Aksentije je bolovao od katara creva. Krajem oktobra 1891. godine stanje mu se pogoršalo, pa od zadnjih dana oktobra izgleda da nije više ni služio. Umro je 2/14. decembra 1891. godine izjutra. Sahranjen je

3/15. decembra 1891. godine na varvarinskom groblju. Opelo su vršili sveštenici Timotije Marković i Lazar Popović.

Njegova ćerka Ljubica je rođena 20. oktobra/1. novembra 1873. godine. Bila je pismena. Najpre se udala za Vlad. Jankovića, poštara iz Varvarina. Ubrzo je ostala udovica pa se 25. maja 1895. godine preudala za Mijaila Markovića, sreskog načelnika u Varvarinu u penziji. Mijailo je bio rođen 10/22. oktobra 1850. godine i ovo mu je bio takođe drugi brak. Venčali su se u jasičkom hramu. Venčanje je obavio Svetozar Stanković, paroh jasički, a kum je bio Aleksa Petković, trgovac iz Jasike.

Lazar Popović - Varvarin (Katun).

Rođen je 1848. godine u Katunu. Sin sveštenika Jevtimija Popovića iz Katuna. Završio osnovnu školu u Varvarinu a Bogosloviju u Beogradu. Oženio se 18/30. septembra 1866. godine sa Milicom ćerkom Đorđa Aljića iz Aleksinca. Kum na venčanju je bio Đorđe Ilić iz Obreža. Venčanje je obavio jerej varvarinski Aksentije Milićević. Imao je sinove Ljubomira, Vladimira i Božidara.

Lazar je najpre radio kao učitelj u Poljni da bi 6/18. jula 1868. godine bio rukopoložen za sveštenika i postavljen za kapelana parohu katunskom.

Prvo dete je krstio, kao kapelan katunski, 14/26. jula 1868. godine a kao jerej katunski 22. septembra/4. oktobra 1868. godine. Od oktobra 1868. godine uglavnom on služi na parohiji u Katunu i Obrežu, dok ga otac Jevtimije samo povremeno menja. Kada mu je privremeno oduzeto selo Obrež, dobio je selo Maskare u parohiju. Kada je 1876. godine selo Bošnjane postalo jedna parohija sa jerejom Mihailom Džabićem kao parohom, Lazar ponovo dobija manji deo Obreža, dok Maskare dobija Aksentije Milićević. Tako je 1892. godine držao parohiju u Katunu i delu Obreža. Bio je i namesnik temnićski. Umro je, od “mane” srca, po podne 16/29. marta 1911. godine u Katunu. Sahranjen je 18/31. marta 1911. godine na varvarinskom groblju,

pored crkve. Opelo je izvršio Mihajlo Ž. Popović, namesnik temnićski.

Mihailo Milićević

Mihailo je rođen 8/20. avgusta 1864. godine u Varvarinu. Sin jereja Aksentija Milićevića i Stane iz Varvarina. Završio je osnovnu školu u Varvarinu i Bogosloviju u Beogradu. Mihailo Milićević je došao na parohiju, kao kapelan, 10/22. decembra 1891. godine. U proleće 1893. godine postavljen je za sveštenika na parohiji varvarinskoj. Pri varvarinskoj crkvi su oko 1895. godine bile dve parohije: I varvarinska koju su činili varoš i selo Varvarin (ukupno 230 domova) i dela Bačine (120 domova), tj ukupno 350 domova i 2150 stanovnika i II katunske parohije sastavljenu od sela Katuna (300 domova) i dela Obreža (50 domova) tj takođe 350 domova a 2140 stanovnika.

Sveštenik na I parohiji je bio Mihailo Milićević a na II parohiji Lazar Popović. Služio je na parohiji do 11/23. decembra 1900. godine kada je kao vrlo spreman sveštenik postavljen za sudiju duhovnog suda u Beogradu.

Za vreme Prvog svetskog rata, protojerej Mihailo je ponovo povremeno služio u varvarinskoj crkvi (tokom 1914. i 1915. godine), premda je tada još uvek bio član duhovnog suda u Beogradu. Služio je u varvarinskoj crkvi i septembra 1919. godine. Protojerej Mihailo Milićević referent u Ministarstvu Vera odlikovan je krajem 1920. godine naprsnim krstom.

Ukazom Nj. V. Kralja od 17. februara 1925. godine postavljen je u Duhovnom Sudu Arhiepiskopije Beogradske Mihailo Milićević, inspektor Ministarstva Vera u penziji, za člana u I grupi II kategorije sa 8. stepenom osnovne plate i stanarinom od 1800 dinara godišnje.

Sveštenik Sergije Popović

Priču o duhovnom životu u Varvarinu, na prelazu dva veka XIX i XX, završićemo biografijom sveštenika Sergija Popovića, poslednjeg sveštenika u Varvarinu do Prvog svetskog rata. Sergije Popović je rođen 15/27. oktobra 1866. godine u Jasici. Otac mu je bio Miladin Popović, paroh jasički. Miladin Popović, sin abadžije Stevana−Ceke Popovića, rođen je u Jasici 12/24. novembra 1837. godine Njegova porodica je od davnina davala sveštenike, najpre u kraju oko Vranja a zatim u okolini Varvarina, odakle je Stevan Ceka Popović prešao u Jasiku nekako odmah posle Drugog srpskog ustanka. Miladin je završio osnovnu školu u Jasici, a zatim je nastavio školovanje na Bogosloviji. Postao je prvi učitelj u selu Obrežu 1857. godine Na tom mestu je ostao do kraja školske 1860/1861. godine Tada se, 16/28. jula 1861. godine, venčao sa Magdalenom, ćerkom Miloja Protića iz Varvarina i unukom čuvenog temnićkog prote Stojana Milićevića. Odmah potom se zapopio i primio parohiju u Jasici. Tu mu se 2/14. oktobra 1863. godine rodila ćerka Persida i, nešto kasnije, 2/14. marta 1865. godine, ćerka Darinka (ili Draginjka). Darinka je umrla već 13. avgusta 1865. godine Najzad, 15/27. oktobra 1866. godine rodio mu se sin Sergije. Otac Miladin je jedno vreme bio i staraoc škole jasičke. Po ugušenju Timočke bune osuđen je, 15/27. aprila 1884. godine u Aleksincu, na 8 godina zatvora. Po izdržanoj kazni, otac Miladin odlazi u Dragocvet gde dobija parohiju. Rasprodao je veći deo svog nepokretnog imanja u Jasici, osim kuće i placa koje je posle njegove smrti nasledio sin Sergije. Crkva manastira Jošanice hram Sv. Nikole služila je oko 1895. godine kao parohijalna crkva dragocvetskoj parohiji koju su sačinjavala sela Dragocvet, Kovačevac, Međureč, Sijokovac, Zrnča, Kalenovac, Prnjavor Jošanički, Lozovik i Mišević imala je 450 domova

i 2200 stanovnika. Sveštenik na parohiji je bio Miladin Popović koji je imao kao kapelana svoga sina Sergija Popovića. Nastojatelj manastira je bio iguman Arsenije. Prota Miladin je umro od srčanog udara 22. septembra/5. oktobra 1905. godine u selu Sijokovcu. Sahranjen je 23 septembra/6. oktobra 1905. godine na varvarinskom groblju. Opelo je izvršio jeromonah Gavrilo iz manastira Jošanice.

Sergije je završio osnovnu školu u Jasici, a zatim Bogosloviju. Za sveštenika je rukopoložen 1894. godine a sledeće 1895. godine srećemo ga kapelana svom ocu jereju Miladinu na dragocvetskoj paorhiji pri manastiru Jošanici. Supruga mu se zvala Persida (rođena 1871. godine). U Varvarinu je na službi od početka januara 1901. godine, a smenio je na toj parohiji Mihaila Milićevića. Jerej Sergije je, inače, pre Varvarina službovao u Negotinu.

Služio je, u Varvarinu, do 8/21. januara 1916. godine, a od tada pa do 1/14. oktobra 1918. godine ne služi. Nismo, za sada, mogli da utvrdimo da li je bio interniran ili mu je samo zabranjen rad. Počeo je ponovo da služi 1/14. oktobra 1918. godine, desetak dana pre oslobođenja Varvarina. Odlikovan je crvenim pojasom. Umro je 29. aprila/12. maja 1925. godine i sahranjen je na varvarinskom groblju. Njegova supruga Persida je umrla 1943. godine.

Ljubomir Popović - Varvarin (Katun)

Sin Lazara Popovića. Sveštenik u Katunu. Rukopoložen je na Prokopovdan 8./20. jula1893. godine prilikom osvećenja novog hrama u Jasici. Rukopoložio ga je Mitropolit Mihailo. Odlukom Mitropolita

od 21. februara/6. marta 1911. godine Br. 589 jerej Ljubimir L. Popović kapelan katunski utvrđen je za stalnog paroha ove parohije. Služio je zadnji put na sahrani 16. oktobra 1915. godine. Interniran za vreme Prvog svetskog rata u Mađarsku. Tamo je i umro 1918. godine